Wednesday, May 26, 2021

๐Ÿ•6. เค•ाเคฐเค•๐Ÿ•

 

       ๐Ÿ• 6. เค•ाเคฐเค•๐Ÿ•

karak

           เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เคตाเค•्เคฏ เค•े เค…เคจ्เคฏ เคถเคฌ्เคฆों เค•े เคธाเคฅ เค‰เคจเค•ा (เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ा) เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธूเคšिเคค เคนो, เค‰เคธे (เค‰เคธ เคฐूเคช เค•ो) 'เค•ाเคฐเค•' เค•เคนเคคे เคนैं। 

เค…เคฅเคตा- เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เค‰เคจเค•ा (เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ा) เค•्เคฐिเคฏा เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธूเคšिเคค เคนो, เค‰เคธे (เค‰เคธ เคฐूเคช เค•ो) 'เค•ाเคฐเค•' เค•เคนเคคे เคนैं।


เค‡เคจ เคฆो 'เคชเคฐिเคญाเคทाเค“ं' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคฏเคน เคนुเค† เค•ि เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เค†เค—े เคœเคฌ 'เคจे', 'เค•ो', 'เคธे' เค†เคฆि เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคฒเค—เคคी เคนैं, เคคเคฌ เค‰เคจเค•ा เคฐूเคช เคนी 'เค•ाเคฐเค•' เค•เคนเคฒाเคคा เคนैं।


เคคเคญी เคตे เคตाเค•्เคฏ เค•े เค…เคจ्เคฏ เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฐเค–เคจे เคฏोเค—्เคฏ 'เคชเคฆ' เคนोเคคे เคนै เค”เคฐ 'เคชเคฆ' เค•ी เค…เคตเคธ्เคฅा เคฎें เคนी เคตे เคตाเค•्เคฏ เค•े เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคธे เคฏा เค•्เคฐिเคฏा เคธे เค•ोเคˆ เคฒเค—ाเคต เคฐเค– เคชाเคคे เคนैं। 'เคจे', 'เค•ो', 'เคธे' เค†เคฆि เคตिเคญिเคค्เคฐ เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคตिเคญिเคค्เคฐ เค•ाเคฐเค•ों เค•ी เคนै। เค‡เคจเค•े เคฒเค—เคจे เคชเคฐ เคนी เค•ोเคˆ เคถเคฌ्เคฆ 'เค•ाเคฐเค•เคชเคฆ' เคฌเคจ เคชाเคคा เคนै เค”เคฐ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค†เคจे เคฏोเค—्เคฏ เคนोเคคा เคนै। 'เค•ाเคฐเค•เคชเคฆ' เคฏा 'เค•्เคฐिเคฏाเคชเคฆ' เคฌเคจे เคฌिเคจा เค•ोเคˆ เคถเคฌ्เคฆ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคฌैเค เคจे เคฏोเค—्เคฏ เคจเคนीं เคนोเคคा।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคธंเคœ्เคžा เค…เคฅเคตा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ो เค•्เคฐिเคฏा เคธे เคœोเฅœเคจे เคตाเคฒे เคšिเคน्เคจ เค…เคฅเคตा เคชเคฐเคธเคฐ्เค— เคนी เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคฒाเคคे เคนैं!


เคœैเคธे- ''เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐเคœी เคจे เค–ाเคฐे เคœเคฒ เค•े เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคชเคฐ เคฌเคจ्เคฆเคฐों เคธे เคชुเคฒ เคฌँเคงเคตा เคฆिเคฏा।'' 

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें 'เคฐाเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐเคœी เคจे', 'เคธเคฎुเคฆ्เคฐ เคชเคฐ', 'เคฌเคจ्เคฆเคฐों เคธे' เค”เคฐ 'เคชुเคฒ' เคธंเคœ्เคžाเค“ं เค•े เคฐूเคชाเคจ्เคคเคฐ เคนै, เคœिเคจเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค‡เคจ เคธंเคœ्เคžाเค“ं เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง 'เคฌँเคงเคตा เคฆिเคฏा' เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคธाเคฅ เคธूเคšिเคค เคนोเคคा เคนै।


เคฆूเคธเคฐा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ- 

เคถ्เคฐीเคฐाเคฎ เคจे เคฐाเคตเคฃ เค•ो เคฌाเคฃ เคธे เคฎाเคฐा

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคถเคฌ्เคฆ เคเค•-เคฆूเคธเคฐे เคธे เคฌँเคงा เคนै เค”เคฐ เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•िเคธी เคจ เค•िเคธी เคฐूเคช เคฎें เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคธाเคฅ เคนै।

เคฏเคนाँ 'เคจे' 'เค•ो' 'เคธे' เคถเคฌ्เคฆों เคจे เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค†เคฏे เค…เคจेเค• เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•्เคฐिเคฏा เคธे เคœोเฅœ เคฆिเคฏा เคนै। เคฏเคฆि เคฏे เคถเคฌ्เคฆ เคจ เคนो เคคो เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคธाเคฅ เคคเคฅा เค†เคชเคธ เคฎें เค•ोเคˆ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคจเคนीं เคนोเค—ा। เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ा เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคธाเคฅ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคธ्เคฅाเคชिเคค เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा เคฐूเคช เค•ाเคฐเค• เคนोเคคा เคนै।


เค•ाเคฐเค• เค•े เคญेเคฆ

เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เค•ाเคฐเค•ो เค•ी เคธंเค–्เคฏा เค†เค  เคนै-

(1)เค•เคฐ्เคคा เค•ाเคฐเค• (Nominative case)

(2)เค•เคฐ्เคฎ เค•ाเคฐเค• (Accusative case)

(3)เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• (Instrument case)

(4)เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค•(Dative case)

(5)เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค•(Ablative case)

(6)เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ाเคฐเค• (Gentive case)

(7)เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• (Locative case)

(8)เคธंเคฌोเคงเคจ เค•ाเคฐเค•(Vocative case)


เค•ाเคฐเค• เค•े เคตिเคญเค•्เคคि เคšिเคจ्เคน

เค•ाเคฐเค•ों เค•ी เคชเคนเคšाเคจ เค•े เคšिเคน्เคจ เคต เคฒเค•्เคทเคฃ เคจिเคฎ्เคจ เคช्เคฐเค•ाเคฐ เคนैं-

เค•ाเคฐเค• เคฒเค•्เคทเคฃ เคšिเคน्เคจ เค•ाเคฐเค•-เคšिเคน्เคจ เคฏा เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ

(1)เค•เคฐ्เคคा เคœो เค•ाเคฎ เค•เคฐें เคจे เคช्เคฐเคฅเคฎा

(2)เค•เคฐ्เคฎ เคœिเคธ เคชเคฐ เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เคซเคฒ เคชเคก़े เค•ो เคฆ्เคตिเคคीเคฏा

(3)เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे (เค•्เคฐिเคฏा) เค•ा เคธाเคงเคจ เคธे, เค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคคृเคคीเคฏा

(4)เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เคœिเคธเค•े เคฒिเค เค•िเคฏा เค•ी เคœाเค เค•ो,เค•े เคฒिเค เคšเคคुเคฐ्เคฅी

(5)เค…เคชाเคฆाเคจ เคœिเคธเคธे เค•ोเคˆ เคตเคธ्เคคु เค…เคฒเค— เคนो เคธे (เค…เคฒเค— เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें) เคชंเคšเคฎी

(6) เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคœो เคเค• เคถเคฌ्เคฆ เค•ा เคฆूเคธเคฐे เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคœोเฅœे เค•ा, เค•ी, เค•े, เคฐा, เคฐी, เคฐे เคทเคท्เค ी

(7)เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เคœो เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค†เคงाเคฐ เคนो เคฎें,เคชเคฐ เคธเคช्เคคเคฎी

(8) เคธเคฎ्เคฌोเคงเคจ เคœिเคธเคธे เค•िเคธी เค•ो เคชुเค•ाเคฐा เคœाเคฏे เคนे! เค…เคฐे! เคนो! เคธเคฎ्เคฌोเคงเคจ


        เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ- เคธเคญी เค•ाเคฐเค•ों เค•ी เคธ्เคชเคท्เคŸเคคा เค•े เคฒिเค เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เค†เค—े เคœो เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฒเค—ाเคฏे เคœाเคคे เคนैं, เค‰เคจ्เคนें เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎें 'เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ' เค…เคฅเคตा 'เคชเคฐเคธเคฐ्เค—' เค•เคนเคคे เคนैं।

เคตिเคญเค•्เคคि เคธे เคฌเคจे เคถเคฌ्เคฆ-เคฐूเคช เค•ो 'เคชเคฆ' เค•เคนเคคे เคนैं। เคถเคฌ्เคฆ (เคธंเคœ्เคžा เค”เคฐ เค•्เคฐिเคฏा) เคฌिเคจा เคชเคฆ เคฌเคจे เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคจเคนीं เคšเคฒ เคธเค•เคคे। เคŠเคชเคฐ เคธเคญी เค•ाเคฐเค•ों เค•े เคตिเคญเค•्เคค-เคšिเคน्เคจ เคฆे เคฆिเคฏे เค—เคฏे เคนैเคนोเคคा।

เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•ी เคช्เคฐाเคฏोเค—िเค• เคตिเคถेเคทเคคाเคँ

เคช्เคฐเคฏोเค— เค•ी เคฆृเคท्เคŸि เคธे เคนिเคจ्เคฆी เค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•ी เค•ुเค› เค…เคชเคจी เคตिเคถेเคทเคคाเคँ เคนैं। เค‡เคจเค•ा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เค•เคฐเคคे เคธเคฎเคฏ เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคฌाเคคों เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค-


(i) เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคธ्เคตเคคเคจ्เคค्เคฐ เคนैं। เค‡เคจเค•ा เค…เคธ्เคคिเคค्เคต เคธ्เคตเคคเคจ्เคค्เคฐ เคนै। เคšूँเค•ि เคเค• เค•ाเคฎ เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฆिเค–ाเคจा เคนै, เค‡เคธเคฒिเค เค‡เคจเค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคจเคนीं เคนोเคคा। เคœैเคธे- เคจे, เคธे เค†เคฆि।

(ii) เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคตिเคถेเคท เคฐूเคช เคธे เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎों เค•े เคธाเคฅ เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคจे เคชเคฐ เคช्เคฐाเคฏः เคตिเค•ाเคฐ เค‰เคค्เคชเคค्เคฐ เค•เคฐ เค‰เคจเคธे เคฎिเคฒ เคœाเคคी เคนैं। เคœैเคธे- เคฎेเคฐा, เคนเคฎाเคฐा, เค‰เคธे, เค‰เคจ्เคนें।

(iii) เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคช्เคฐाเคฏः เคธंเคœ्เคžाเค“ं เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎों เค•े เคธाเคฅ เค†เคคी เคนै। เคœैเคธे- เคฎोเคนเคจ เค•ी เคฆुเค•ाเคจ เคธे เคฏเคน เคšीเคœ เค†เคฏी เคนै।

เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—

เคนिเคจ्เคฆी เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎें เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เค•ी เคตिเคงि เคจिเคถ्เคฐ्เคšिเคค เคนै। เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคฆो เคคเคฐเคน เค•ी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคนैं- 

(i) เคตिเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เค”เคฐ 

(ii) เคธंเคถ्เคฒिเคท्เคŸ।


เคธंเคœ्เคžाเค“ं เค•े เคธाเคฅ เค†เคจे เคตाเคฒी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคตिเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เคนोเคคी เคนै, เค…เคฐ्เคฅाเคค เค…เคฒเค— เคฐเคนเคคी เคนै। เคœैเคธे- เคฐाเคฎ เคจे, เคตृเค•्เคท เคชเคฐ, เคฒเฅœเค•ों เค•ो, เคฒเฅœเค•िเคฏों เค•े เคฒिเค। เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎों เค•े เคธाเคฅ เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคธंเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เคฏा เคฎिเคฒी เคนोเคคी เคนैं। เคœैเคธे- เค‰เคธเค•ा, เค•िเคธเคชเคฐ, เคคुเคฎเค•ो, เคคुเคฎ्เคนें, เคคेเคฐा, เคคुเคฎ्เคนाเคฐा, เค‰เคจ्เคนें। เคฏเคนाँ เคฏเคน เคง्เคฏाเคจ เคฐเค–เคจा เคนै เค•ि เคคुเคฎ्เคนें-เค‡เคจ्เคนें เคฎें 'เค•ो' เค”เคฐ เคคेเคฐा-เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เคฎें 'เค•ा' เคตिเคญเค•्เคคिเคšिเคน्เคจ เคธंเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เคนै। เค…เคคः 'เค•े เคฒिเค'- เคœैเคธे เคฆो เคถเคฌ्เคฆों เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เคฎें เคชเคนเคฒा เคถเคฌ्เคฆ เคธंเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เคนोเค—ा เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐा เคตिเคถ्เคฒिเคท्เคŸ।

เคœैเคธे- เคคू + เคฐे เคฒिเค =เคคेเคฐे เคฒिเค; เคคुเคฎ + เคฐे เคฒिเค =เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เคฒिเค; เคฎैं + เคฐे เคฒिเค =เคฎेเคฐे เคฒिเค। 


เคฏเคนाँ เคช्เคฐเคค्เคฏेเค• เค•ाเคฐเค• เค”เคฐ เค‰เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เค•ा เคชเคฐिเคšเคฏ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃเคธเคนिเคค เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै।

(1)เค•เคฐ्เคคा เค•ाเคฐเค• (Nominative case):-เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคœो เคถเคฌ्เคฆ เค•ाเคฎ เค•เคฐเคจे เคตाเคฒे เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เค†เคคा เคนै, เค‰เคธे เค•เคฐ्เคคा เค•เคนเคคे เคนै। เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆ เคฎें- เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा 'เค•เคฐ्เคคा' เค•เคนเคฒाเคคा เคนै। 

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เคจे' เคฒुเคช्เคค เคนै।

เคœैเคธे- ''เคฎोเคนเคจ เค–ाเคคा เคนै।'' เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค–ाเคจे เค•ा เค•ाเคฎ เคฎोเคนเคจ เค•เคฐเคคा เคนै เค…เคคः เค•เคฐ्เคคा เคฎोเคนเคจ เคนै ।

''เคฎเคจोเคœ เคจे เคชเคค्เคฐ เคฒिเค–ा।'' เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค•เคฐเคจे เคตाเคฒा 'เคฎเคจोเคœ' เค•เคฐ्เคคा เคนै। 

เคตिเคถेเคท- เค•เคญी-เค•เคญी เค•เคฐ्เคคा เค•ाเคฐเค• เคฎें 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เคจเคนीं เคญी เคฒเค—เคคा เคนै। เคœैเคธे- 'เค˜ोเฅœा' เคฆौเฅœเคคा เคนै।

เค‡เคธเค•ी เคฆो เคตिเคญเค•्เคคिเคฏाँ เคนै- เคจे เค”เคฐ เฅฆ। เคธंเคธ्เค•ृเคค เค•ा เค•เคฐ्เคคा เคนी เคนिเคจ्เคฆी เค•ा เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เคนै। เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค•เคฐ्เคคा เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคฆो เคฐूเคชों เคฎें เคนोเคคा เคนै- เคชเคนเคฒा เคตเคน, เคœिเคธเคฎें 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เคจเคนीं เคฒเค—เคคी, เค…เคฐ्เคฅाเคค เคœिเคธเคฎें เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคฒिंเค—, เคตเคšเคจ เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เค•เคฐ्เคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนोเคคे เคนैं। เค‡เคธे 'เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค•' เค•เคนเคคे เคนै। เค‡เคธे 'เคช्เคฐเคงाเคจ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค•' เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै।

เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃाเคฐ्เคฅ, 'เคฎोเคนเคจ เค–ाเคคा เคนै। เคฏเคนाँ 'เค–ाเคคा เคนैं' เค•्เคฐिเคฏा เคนै, เคœो เค•เคฐ्เคคा 'เคฎोเคนเคจ' เค•े เคฒिंเค— เค”เคฐ เคตเคšเคจ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนै। เค‡เคธเค•े เคตिเคชเคฐीเคค เคœเคนाँ เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคฒिंเค—, เคตเคšเคจ เค”เคฐ เคชुเคฐुเคท เค•เคฐ्เคคा เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคจ เคนोเค•เคฐ เค•เคฐ्เคฎ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนोเคคे เคนै, เคตเคนाँ 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै। เค‡เคธे เคต्เคฏाเค•เคฐเคฃ เคฎें 'เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค•' เค•เคนเคคे เคนैं। เค‡เคธे 'เค…เคช्เคฐเคงाเคจ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค•' เคญी เค•เคนा เคœाเคคा เคนै। เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃाเคฐ्เคฅ, 'เคถ्เคฏाเคฎ เคจे เคฎिเค ाเคˆ เค–ाเคˆ'। เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค•्เคฐिเคฏा 'เค–ाเคˆ' เค•เคฐ्เคฎ 'เคฎिเค ाเคˆ' เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค†เคฏी เคนै।

เค•เคฐ्เคคा เค•े 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เคจे' เคนै। เคฌिเคจा เคตिเคญเค•्เคคि เค•े เคญी เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। 'เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค•' เคฎें 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจ เคนोเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคตाเค•्เคฏเคฐเคšเคจा เคฎें เค•ोเคˆ เค–ाเคธ เค•เค िเคจाเคˆ เคจเคนीं เคนोเคคी। 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค…เคงिเค•เคคเคฐ 'เคชเคถ्เคฐ्เคšिเคฎी เคนिเคจ्เคฆी' เคฎें เคนोเคคा เคนै। เคฌเคจाเคฐเคธ เคธे เคชंเคœाเคฌ เคคเค• เค‡เคธเค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เคฎें เคฒोเค—ों เค•ो เคตिเคถेเคท เค•เค िเคจाเคˆ เคจเคนीं เคนोเคคी; เค•्เคฏोंเค•ि เค‡เคธ 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เค•ी เคธृเคท्เคŸि เค‰เคงเคฐ เคนी เคนुเคˆ เคนै।

เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เค•ी เค‡เคธ เคตिเคญเค•्เคคि เคธे เค…เคนिเคจ्เคฆीเคญाเคทी เค˜เคฌเคฐाเคคे เคนैं। เคฒेเค•िเคจ, เคฅोเฅœी เคธाเคตเคงाเคจी เคฐเค–ी เคœाเคฏ เค”เคฐ เค‡เคธเค•ी เคต्เคฏुเคค्เคชเคค्เคคि เค•ो เคง्เคฏाเคจ เคฎें เคฐเค–ा เคœाเคฏ, เคคो เคฏเคน เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนो เคœाเคฏेเค—ा เค•ि ''เค‡เคธเค•ा เคธ्เคตเคฐूเคช เคคเคฅा เคช्เคฐเคฏोเค— เคœैเคธा เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เคนै, เคตैเคธा เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคญी เคนै, เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคตैเคถिเคท्เคŸเคฏ เคจเคนीं เค†เคฏा।''

เค–เฅœीเคฌोเคฒी เคนिเคจ्เคฆी เคฎें 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เคฎें เคธंเคœ्เคžा-เคถเคฌ्เคฆों เค•ी เคเค• เคตिเคถ्เคฒिเคท्เคŸ เคตिเคญเค•्เคคि เคนै, เคœिเคธเค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฌเฅœी เคจเคชी-เคคुเคฒी เค”เคฐ เคธ्เคชเคท्เคŸ เคนै। เค•िเคจ्เคคु, เคนिเคจ्เคฆी เคฒिเค–เคจे เคฎें เค‡เคธเค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เค•ी เคญूเคฒें เคช्เคฐाเคฏः เคนो เคœाเคฏा เค•เคฐเคคी เคนैं। 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•ेเคตเคฒ เคนिเคจ्เคฆी เค”เคฐ เค‰เคฐ्เคฆू เคฎें เคนोเคคा เคนै। เค…เคนिเคจ्เคฆीเคญाเคทिเคฏों เค•ो 'เคจे' เค•े เคช्เคฐเคฏोเค— เคฎें เค•เค िเคจाเคˆ เคนोเคคी เคนै।

เคฏเคนाँ เคฏเคน เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै เค•ि เคนिเคจ्เคฆी เคญाเคทा เคฎें 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคนाँ เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เค•เคนाँ เคจเคนीं เคนोเคคा।

เค•เคฐ्เคคा เค•े 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि-เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคนाँ เคนोเคคा ?

'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจिเคฎ्เคจเคฒिเค–िเคค เคธ्เคฅिเคคिเคฏों เคฎें เคนोเคคा เคนै।

(i) 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคฐ्เคคा เค•े เคธाเคฅ เคคเคฌ เคนोเคคा เคนै, เคœเคฌ เคเค•เคชเคฆीเคฏ เคฏा เคธंเคฏुเค•्เคค เค•्เคฐिเคฏा เคธเค•เคฐ्เคฎเค• เคญूเคคเค•ाเคฒिเค• เคนोเคคी เคนै। เค•ेเคตเคฒ เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคญूเคค, เค†เคธเคจ्เคจ เคญूเคค, เคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคค, เคธंเคฆिเค—्เคง เคญूเคค, เคนेเคคुเคนेเคคुเคฎเคฆ् เคญूเคค เค•ाเคฒों เคฎें 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै। เคœैเคธे-

เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคญूเคค- เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी।

เค†เคธเคจ्เคจ เคญूเคค- เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी เคนै।

เคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคค- เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी เคฅी।

เคธंเคฆिเค—्เคง เคญूเคค-เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी เคนोเค—ी।

เคนेเคคुเคนेเคคुเคฎเคฆ् เคญूเคค- เคฐाเคฎ เคจे เคชुเคธ्เคคเค• เคชเฅी เคนोเคคी, เคคो เค‰เคค्เคคเคฐ เค ीเค• เคนोเคคा।

เคคाเคค्เคชเคฐ्เคฏ เคฏเคน เคนै เค•ि เค•ेเคตเคฒ เค…เคชूเคฐ्เคฃ เคญूเคค เค•ो เค›ोเฅœ เคถेเคท เคชाँเคš เคญूเคคเค•ाเคฒों เคฎें 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै।

(ii) เคธाเคฎाเคจ्เคฏเคคः เค…เค•เคฐ्เคฎเค• เค•्เคฐिเคฏा เคฎें 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि เคจเคนीं เคฒเค—เคคी, เค•िเคจ्เคคु เค•ुเค› เคเคธी เค…เค•เคฐ्เคฎเค• เค•्เคฐिเคฏाเคँ เคนै, เคœैเคธे- เคจเคนाเคจा, เค›ींเค•เคจा, เคฅूเค•เคจा, เค–ाँเคธเคจा- เคœिเคจเคฎें 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค…เคชเคตाเคฆเคธ्เคตเคฐूเคช เคนोเคคा เคนै। เค‡เคจ เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เคฌाเคฆ เค•เคฐ्เคฎ เคจเคนीं เค†เคคा।

เคœैเคธे- เค‰เคธเคจे เคฅूเค•ा। เคฐाเคฎ เคจे เค›ींเค•ा। เค‰เคธเคจे เค–ाँเคธा। เค‰เคธเคจे เคจเคนाเคฏा।

(iii) เคœเคฌ เค…เค•เคฐ्เคฎเค• เค•्เคฐिเคฏा เคธเค•เคฐ्เคฎเค• เคฌเคจ เคœाเคฏ, เคคเคฌ 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै, เค…เคจ्เคฏเคฅा เคจเคนीं।

เคœैเคธे- เค‰เคธเคจे เคŸेเฅी เคšाเคฒ เคšเคฒी। เค‰เคธเคจे เคฒเฅœाเคˆ เคฒเฅœी।

(iv) เคœเคฌ เคธंเคฏुเค•्เคค เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคฆोเคจों เค–เคฃ्เคก เคธเค•เคฐ्เคฎเค• เคนों, เคคो เค…เคชूเคฐ्เคฃเคญूเคค เค•ो เค›ोเฅœ เคถेเคท เคธเคญी เคญूเคคเค•ाเคฒों เคฎें เค•เคฐ्เคคा เค•े เค†เค—े 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै।

เคœैเคธे- เคถ्เคฏाเคฎ เคจे เค‰เคค्เคคเคฐ เค•เคน เคฆिเคฏा। เค•िเคถोเคฐ เคจे เค–ा เคฒिเคฏा।

(v) เคช्เคฐेเคฐเคฃाเคฐ्เคฅเค• เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เคธाเคฅ, เค…เคชूเคฐ्เคฃเคญूเคค เค•ो เค›ोเฅœ เคถेเคท เคธเคญी เคญूเคคเค•ाเคฒों เคฎें 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै।

เค•เคฐ्เคคा เค•े 'เคจे' เคตिเคญเค•्เคคि-เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•เคนाँ เคจเคนीं เคนोเคคा ?

(i) เคตเคฐ्เคคเคฎाเคจ เค”เคฐ เคญเคตिเคท्เคฏเคค् เค•ाเคฒों เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เคฎें เค•เคฐ्เคคा เค•े เคธाเคฅ 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เคนोเคคा। 

เคœैเคธे- เคฐाเคฎ เคœाเคคा เคนै। เคฐाเคฎ เคœाเคฏेเค—ा।

(ii) เคฌเค•เคจा, เคฌोเคฒเคจा, เคญूเคฒเคจा- เคฏे เค•्เคฐिเคฏाเคँ เคฏเคฆ्เคฏเคชि เคธเค•เคฐ्เคฎเค• เคนैं, เคคเคฅाเคชि เค…เคชเคตाเคฆเคธ्เคตเคฐूเคช เคธाเคฎाเคจ्เคฏ, เค†เคธเคค्เคฐ, เคชूเคฐ्เคฃ เค”เคฐ เคธเคจ्เคฆिเค—्เคง เคญूเคคเค•ाเคฒों เคฎें เค•เคฐ्เคคा เค•े 'เคจे' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคต्เคฏเคตเคนाเคฐ เคจเคนीं เคนोเคคा।

เคนाँ, 'เคฌोเคฒเคจा' เค•्เคฐिเคฏा เคฎें เค•เคนीं-เค•เคนीं 'เคจे' เค†เคคा เคนै। 

เคœैเคธे- เค‰เคธเคจे เคฌोเคฒिเคฏाँ เคฌोเคฒीं।

'เคตเคน เคฌोเคฒिเคฏाँ เคฌोเคฒा'- เคเคธा เคญी เคฒिเค–ा เคฏा เค•เคนा เคœा เคธเค•เคคा เคนै।

(iii) เคฏเคฆि เคธंเคฏुเค•्เคค เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค…เคจ्เคคिเคฎ เค–เคฃ्เคก เค…เค•เคฐ्เคฎเค• เคนो, เคคो เค‰เคธเคฎें 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เคนोเคคा।

(iv) เคœिเคจ เคตाเค•्เคฏों เคฎें เคฒเค—เคจा, เคœाเคจा, เคธเค•เคจा เคคเคฅा เคšुเค•เคจा เคธเคนाเคฏเค• เค•्เคฐिเคฏाเคँ เค†เคคी เคนैं เค‰เคจเคฎे 'เคจे' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เคนोเคคा।

เคœैเคธे- เคตเคน เค–ा เคšुเค•ा। เคฎैं เคชाเคจी เคชीเคจे เคฒเค—ा। เค‰เคธे เคชเคŸเคจा เคœाเคจा เคนैं।

เค•เคฐ्เคคा เคฎें 'เค•ो' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค—-

เคตिเคงि-เค•्เคฐिเคฏा ('เคšाเคนिเค' เค†เคฆि) เค”เคฐ เคธंเคญाเคต्เคฏ เคญूเคค ('เคœाเคจा เคฅा', 'เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค เคฅा' เค†เคฆि) เคฎें เค•เคฐ्เคคा 'เค•ो' เค•े เคธाเคฅ เค†เคคा เคนै।

เคœैเคธे- เคฐाเคฎ เค•ो เคœाเคจा เคšाเคนिเค। เคฐाเคฎ เค•ो เคœाเคจा เคฅा, เคœाเคจा เคšाเคนिเค เคฅा।


(2)เค•เคฐ्เคฎ เค•ाเคฐเค• (Accusative case) :-เคœिเคธ เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เคชเคฐ เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เคชเฅœे เค‰เคธे เค•เคฐ्เคฎ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เคซเคฒ เคœिเคธ เคถเคฌ्เคฆ เคชเคฐ เคชเฅœเคคा เคนै, เค‰เคธे เค•เคฐ्เคฎ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै। 

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เค•ो' เคนै।

เคœैเคธे- เคฎाँ เคฌเคš्เคšे เค•ो เคธुเคฒा เคฐเคนी เคนै। 

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคธुเคฒाเคจे เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เคช्เคฐเคญाเคต เคฌเคš्เคšे เคชเคฐ เคชเฅœ เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธเคฒिเค 'เคฌเคš्เคšे เค•ो' เค•เคฐ्เคฎ เค•ाเคฐเค• เคนै।

เคตिเคถेเคท-เค•เคญी-เค•เคญी 'เค•ो' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เคญी เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฎोเคนเคจ เคชुเคธ्เคคเค• เคชเคขเคคा เคนै।

เค•เคฐ्เคฎเค•ाเคฐเค• เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคšिเคน्เคจ 'เค•ो' เคนै। เคฌिเคจा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•े เคฏा เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคฎ เค•े เค•ाเคฐเค• เค•ा เคญी เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธเค•े เคจिเคฏเคฎ เคนै-

(i) เคฌुเคฒाเคจा, เคธुเคฒाเคจा, เค•ोเคธเคจा, เคชुเค•ाเคฐเคจा, เคœเค—ाเคจा, เคญเค—ाเคจा เค‡เคค्เคฏाเคฆि เค•्เคฐिเคฏाเค“ं เค•े เค•เคฐ्เคฎों เค•े เคธाเคฅ 'เค•ो' เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै।

เคœैเคธे- เคฎैंเคจे เคนเคฐि เค•ो เคฌुเคฒाเคฏा।

เคฎाँ เคจे เคฌเคš्เคšे เค•ो เคธुเคฒाเคฏा। 

เคถीเคฒा เคจे เคธाเคตिเคค्เคฐी เค•ो เคœी เคญเคฐ เค•ोเคธा।

เคชिเคคा เคจे เคชुเคค्เคฐ เค•ो เคชुเค•ाเคฐा। 

เคนเคฎเคจे เค‰เคธे (เค‰เคธเค•ी) เค–ूเคฌ เคธเคฌेเคฐे เคœเค—ाเคฏा। 

เคฒोเค—ों เคจे เคถेเคฐเค—ुเคฒ เค•เคฐเค•े เคกाเค•ुเค“ं เค•ो เคญเค—ाเคฏा।

(ii) 'เคฎाเคฐเคจा' เค•्เคฐिเคฏा เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคœเคฌ 'เคชीเคŸเคจा' เคนोเคคा เคนै, เคคเคฌ เค•เคฐ्เคฎ เค•े เคธाเคฅ เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै, เคชเคฐ เคฏเคฆि เค‰เคธเค•ा เค…เคฐ्เคฅ 'เคถिเค•ाเคฐ เค•เคฐเคจा' เคนोเคคा เคนै, เคคो เคตिเคญเค•्เคคि เคจเคนीं เคฒเค—เคคी, เค…เคฐ्เคฅाเคค เค•เคฐ्เคฎ เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเคนเคคा เคนै।

เคœैเคธे-

เคฒोเค—ों เคจे เคšोเคฐ เค•ो เคฎाเคฐा। 

เคชเคฐ- เคถिเค•ाเคฐी เคจे เคฌाเค˜ เคฎाเคฐा। 

เคนเคฐि เคจे เคฌैเคฒ เค•ो เคฎाเคฐा। 

เคชเคฐ- เคฎเค›ुเค เคจे เคฎเค›เคฒी เคฎाเคฐी।

(iii) เคฌเคนुเคงा เค•เคฐ्เคคा เคฎें เคตिเคถेเคท เค•เคฐ्เคคृเคค्เคตเคถเค•्เคคि เคœเคคाเคจे เค•े เคฒिเค เค•เคฐ्เคฎ เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเค–ा เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฎैंเคจे เคฏเคน เคคाเคฒाเคฌ เค–ुเคฆเคตाเคฏा เคนै, เคฎैंเคจे เค‡เคธ เคคाเคฒाเคฌ เค•ो เค–ुเคฆเคตाเคฏा เคนै। เคฆोเคจों เคตाเค•्เคฏों เคฎें เค…เคฐ्เคฅ เค•ा เค…เคจ्เคคเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆेเคจे เคฏोเค—्เคฏ เคนै। เคชเคนเคฒे เคตाเค•्เคฏ เค•े เค•เคฐ्เคฎ เคธे เค•เคฐ्เคคा เคฎें เคธाเคงाเคฐเคฃ เค•เคฐ्เคคृเคค्เคตเคถเค•्เคคि เค•ा เค”เคฐ เคฆूเคธเคฐे เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค•เคฐ्เคฎ เคธे เค•เคฐ्เคคा เคฎें เคตिเคถेเคท เค•เคฐ्เคคृเคค्เคตเคถเค•्เคคि เค•ा เคฌोเคง เคนोเคคा เคนै। เค‡เคธ เคคเคฐเคน เค•े เค…เคจ्เคฏ เคตाเค•्เคฏ เคนै- เคฌाเค˜ เคฌเค•เคฐी เค•ो เค–ा เค—เคฏा, เคนเคฐि เคจे เคนी เคชेเฅœ เค•ो เค•ाเคŸा เคนै, เคฒเฅœเค•े เคจे เคซเคฒों เค•ो เคคोเฅœ เคฒिเคฏा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เคœเคนाँ เค•เคฐ्เคคा เคฎें เคตिเคถेเคท เค•เคฐ्เคคृเคค्เคตเคถเค•्เคคि เค•ा เคฌोเคง เค•เคฐाเคจे เค•ी เค†เคตเคถ्เคฏเค•เคคा เคจ เคนो, เคตเคนाँ เคธเคญी เคธ्เคฅाเคจों เคชเคฐ เค•เคฐ्เคฎ เค•ो เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคจเคนीं เคฐเค–เคจा เคšाเคนिเค।

เค‡เคธเค•े เค…เคคिเคฐिเค•्เคค, เคœเคฌ เค•เคฐ्เคฎ เคจिเคฐ्เคœीเคต เคตเคธ्เคคु เคนो, เคคเคฌ 'เค•ो' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคจเคนीं เคนोเคจा เคšाเคนिเค। เคœैเคธे- 'เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค•ो เค–ाเคฏा' เค•ी เค…เคชेเค•्เคทा 'เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी เคœ्เคฏाเคฆा เค…เคš्เค›ा เคนै। เคฎैं เค•ॉंเคฒेเคœ เค•ो เคœा เคฐเคนा เคนूँ; เคฎैं เค†เคฎ เค•ो เค–ा เคฐเคนा เคนूँ; เคฎैं เค•ोเคŸ เค•ो เคชเคนเคจ เคฐเคนा เคนूँ- เค‡เคจ เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃों เคฎें 'เค•ो' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคญเคฆ्เคฆा เคนै। เคช्เคฐाเคฏः เคšेเคคเคจ เคชเคฆाเคฐ्เคฅों เค•े เคธाเคฅ 'เค•ो' เคšिเคน्เคจ เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै เค”เคฐ เค…เคšेเคคเคจ เค•े เคธाเคฅ เคจเคนीं। เคชเคฐ เคฏเคน เค…เคจ्เคคเคฐ เคตाเค•्เคฏ-เคช्เคฐเคฏोเค— เคชเคฐ เคจिเคฐ्เคญเคฐ เค•เคฐเคคा เคนै।

(iv) เค•เคฐ्เคฎ เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเคนเคจे เคชเคฐ เค•्เคฐिเคฏा เคธเคฆा เคชुंเคฒिंเค— เคนोเค—ी, เค•िเคจ्เคคु เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเคนเคจे เคชเคฐ เค•เคฐ्เคฎ เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ।

เคœैเคธे- เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค•ो เค–ाเคฏा (เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ), เคฐाเคฎ เคจे เคฐोเคŸी เค–ाเคฏी (เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ)।

(v) เคฏเคฆि เคตिเคถेเคทเคฃ เคธंเคœ्เคžा เค•े เคฐूเคช เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนों, เคคो เค•เคฐ्เคฎ เคฎें 'เค•ो' เค…เคตเคถ्เคฏ เคฒเค—เคคा เคนै।

เคœैเคธे- เคฌเฅœों เค•ो เคชเคนเคฒे เค†เคฆเคฐ เคฆो,; เค›ोเคŸों เค•ो เคช्เคฏाเคฐ เค•เคฐो।


3)เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• (Instrument case):- เคœिเคธ เคตเคธ्เคคु เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคธे เคฏा เคœिเคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เค•ोเคˆ เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคธे เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคœिเคธ เคถเคฌ्เคฆ เคธे เค•्เคฐिเคฏा เค•े เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ा เคฌोเคง เคนो, เค‰เคธे เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै। 

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เคธे' เคนै। 

เคœैเคธे- ''เคนเคฎ เค†ँเค–ों เคธे เคฆेเค–เคคे เคนै।'' 

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคฆेเค–เคจे เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค เค†ँเค– เค•ी เคธเคนाเคฏเคคा เคฒी เค—เคฏी เคนै। เค‡เคธเคฒिเค เค†ँเค–ों เคธे เค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เคนै ।

เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เคธเคฌเคธे เค…เคงिเค• เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏเคšिเคน्เคจ เคนैं। 'เคจे' เคญी เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ा เคเคธा เคšिเคน्เคจ เคนै, เคœो เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เคฐूเคช เคฎें เคธंเคธ्เค•ृเคค เคฎें เค†เคฏे เค•เคฐ्เคคा เค•े เคฒिเค 'เคเคจ' เค•े เคฐूเคช เคฎें, เค•เคฐ्เคฎเคตाเคš्เคฏ เค”เคฐ เคญाเคตเคตाเคš्เคฏ เคฎें เค†เคคा เคนै। เค•िเคจ्เคคु, เคนिเคจ्เคฆी เค•ी เคช्เคฐเค•ृเคคि 'เคจे' เค•ो เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เค•ा เคนी เคšिเคน्เคจ เคฎाเคจเคคी เคนै।

เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เค…เคจ्เคฏ เคšिเคน्เคจ เคนै- เคธे, เคฆ्เคตाเคฐा, เค•े เคฆ्เคตाเคฐा, เค•े เคœเคฐिเค, เค•े เคธाเคฅ, เค•े เคฌिเคจा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। เค‡เคจ เคšिเคน्เคจों เคฎें เค…เคงिเค•เคคเคฐ เคช्เคฐเคšเคฒिเคค เคธे', 'เคฆ्เคตाเคฐा', 'เค•े เคฆ्เคตाเคฐा' 'เค•े เคœเคฐिเค' เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคนी เคนै। 'เค•े เคธाเคฅ', เค•े เคฌिเคจा' เค†เคฆि เคธाเคงเคจाเคค्เคฎเค• เคฏोเค—-เคตिเคฏोเค— เคœเคคाเคจेเคตाเคฒे เค…เคต्เคฏเคฏों เค•े เค•ाเคฐเคฃ, เคธाเคงเคจाเคค्เคฎเค• เคฏोเค— เคฌเคคाเคจेเคตाเคฒे 'เค•े เคฆ्เคตाเคฐा' เค•ी เคนी เคคเคฐเคน เค•े เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เคšिเคน्เคจ เคนैं। 'เค•เคฐเคจ' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै 'เคธाเคงเคจ'। เค…เคคः 'เคธे' เคšिเคน्เคจ เคตเคนीं เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ा เคšिเคน्เคจ เคนै เคœเคนाँ เคฏเคน 'เคธाเคงเคจ' เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนो। 

เคœैเคธे- เคฎुเคเคธे เคฏเคน เค•ाเคฎ เคจ เคธเคงेเค—ा। เคฏเคนाँ 'เคฎुเคเคธे' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै 'เคฎेเคฐे เคฆ्เคตाเคฐा', 'เคฎुเค เคธाเคงเคจเคญूเคค เค•े เคฆ्เคตाเคฐा' เคฏा 'เคฎुเค-เคœैเคธे เคธाเคงเคจ เค•े เคฆ्เคตाเคฐा। เค…เคคः 'เคธाเคงเคจ' เค•ो เค‡ंเค—िเคค เค•เคฐเคจे เค•े เค•ाเคฐเคฃ เคฏเคนाँ 'เคฎुเคเคธे' เค•ा 'เคธे' เค•เคฐเคฃ เค•ा เคตिเคญเค•्เคคिเคšिเคน्เคจ เคนै। เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ा เคญी เคตिเคญเค•्เคคिเคšिเคน्เคจ 'เคธे' เคนै।

'เค…เคชाเคฆाเคจ' เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคนै 'เค…เคฒเค—ाเคต เค•ी เคช्เคฐाเคช्เคคि' । เค…เคคः เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ा 'เคธे' เคšिเคน्เคจ เค…เคฒเค—ाเคต เค•े เคธंเค•ेเคค เค•ा เคช्เคฐเคคीเค• เคนै, เคœเคฌเค•ि เค•เคฐเคจ เค•ा, เค…เคชाเคฆाเคจ เค•े เคตिเคชเคฐीเคค, เคธाเคงเคจा เค•ा, เคธाเคงเคจเคญूเคค เคฒเค—ाเคต เค•ा। 'เคชेเฅœ เคธे เคซเคฒ เค—िเคฐा', 'เคฎैं เค˜เคฐ เคธे เคšเคฒा' เค†เคฆि เคตाเค•्เคฏों เคฎें 'เคธे' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ 'เคชेเฅœ' เค•ो เคฏा เค˜เคฐ เค•ो 'เคธाเคงเคจ' เคจเคนीं เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐเคคा, เคฌเคฒ्เค•ि เค‡เคจ เคฆोเคจों เคธे เคฌिเคฒเค—ाเคต เคธिเคฆ्เคง เค•เคฐเคคा เคนै। เค…เคคः เค‡เคจ เคฆोเคจों เคตाเค•्เคฏों เคฎें 'เค˜เคฐ' เค”เคฐ 'เคชेเฅœ' เค•े เค†เค—े เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค 'เคธे' เคตिเคญเค•्เคคिเคšिเคน्เคจ เค…เคชाเคฆाเคจเค•ाเคฐเค• เค•ा เคนै เค”เคฐ เค‡เคจ เคฆोเคจों เคถเคฌ्เคฆों เคฎें เคฒเค—ाเค•เคฐ เค‡เคจ्เคนे เค…เคชाเคฆाเคจเค•ाเคฐเค• เค•ा 'เคชเคฆ' เคฌเคจाเคคा เคนै।

เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ा เค•्เคทेเคค्เคฐ เค…เคจ्เคฏ เคธเคญी เค•ाเคฐเค•ों เคธे เคตिเคธ्เคคृเคค เคนै। เค‡เคธ เค•ाเคฐเคฃ เคฎें เค…เคจ्เคฏ เคธเคฎเคธ्เคค เค•ाเคฐเค•ों เคธे เค›ूเคŸे เคนुเค เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฏा เคตे เคชเคฆ เคœो เค…เคจ्เคฏ เค•िเคธी เค•ाเคฐเค• เคฎें เค†เคจे เคธे เคฌเคš เค—เค เคนों, เค† เคœाเคคे เคนै। 

เค…เคคः เค‡เคธเค•ी เค•ुเค› เคธाเคฎाเคจ्เคฏ เคชเคนเคšाเคจ เค”เคฐ เคจिเคฏเคฎ เคœाเคจ เคฒेเคจा เค†เคตเคถ्เคฏเค• เคนै-

(i) 'เคธे' เค•เคฐเคจ เค”เคฐ เค…เคชाเคฆाเคจ เคฆोเคจों เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคšिเคน्เคจ เคนै, เค•िเคจ्เคคु เคธाเคงเคจเคญूเคค เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคนोเคจे เคชเคฐ เค•เคฐเคฃ เคฎाเคจा เคœाเคฏेเค—ा, เคœเคฌเค•ि เค…เคฒเค—ाเคต เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคนोเคจे เคชเคฐ เค…เคชाเคฆाเคจ।

เคฎुเคे เค…เคชเคจी เค•เคฎाเคˆ เคธे เค–ाเคจा เคฎिเคฒเคคा เคนै। 

เคธाเคงुเค“ं เค•ी เคธंเค—เคคि เคธे เคฌुเคฆ्เคงि เคธुเคงเคฐเคคी เคนै। 

เคชेเฅœ เคธे เคซเคฒ เค—िเคฐा। 

เค›เคค เคธे เค‰เคคเคฐी เคนुเคˆ เคฒเคคा। 

เคฏเคน เคคीเคจों เค…เคชाเคฆाเคจ เคนै।

(ii) 'เคจे' เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•เคฐ्เคคाเค•ाเคฐเค• เค•ा เคšिเคน्เคจ เคนै। เค•िเคจ्เคคु, 'เคธे', 'เค•े เคฆ्เคตाเคฐा' เค”เคฐ 'เค•े เคœเคฐिเคฏे' เคนिเคจ्เคฆी เคฎें เคช्เคฐเคงाเคจเคคः เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เคนी เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฎाเคจे เคœाเคคे เคนै; เค•्เคฏोंเค•ि เคฏे เคธाเคฐे เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ 'เคธाเคงเคจ' เค…เคฐ्เคฅ เค•ी เค“เคฐ เค‡ंเค—िเคค เค•เคฐเคคे เคนैं।

เคœैเคธे-

เคฎुเคเคธे เคฏเคน เค•ाเคฎ เคจ เคธเคงेเค—ा। 

เค‰เคธเค•े เคฆ्เคตाเคฐा เคฏเคน เค•เคฅा เคธुเคจी เคฅी। 

เค†เคชเค•े เคœเคฐिเคฏे เคนी เค˜เคฐ เค•ा เคชเคคा เคšเคฒा। 

เคคीเคฐ เคธे เคฌाเค˜ เคฎाเคฐ เคฆिเคฏा เค—เคฏा। 

(iii) เคญूเค–, เคช्เคฏाเคธ, เคœाเฅœा, เค†ँเค–, เค•ाเคจ, เคชाँเคต เค‡เคค्เคฏाเคฆि เคถเคฌ्เคฆ เคฏเคฆि เคเค•เคตเคšเคจ เค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เคฎें เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเคนเคคे เคนै, เคคो เคเค•เคตเคšเคจ เคนोเคคे เคนै เค”เคฐ เค…เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐเคนเคคे เคนै, เคคो เคฌเคนुเคตเคšเคจ।

เคฒเฅœเค•ा เคช्เคฏाเคธ เคธे เคฎเคฐ เคฐเคนा เคนै;............ เคฒเฅœเค•ा เคช्เคฏाเคธों เคฎเคฐ เคฐเคนा เคนै। 

เคธ्เคค्เคฐी เคœाเฅœे เคธे เค•ाँเคช เคฐเคนी เคนै;............. เคธ्เคค्เคฐी เคœाเฅœों เค•ाँเคช เคฐเคนी เคนै। 

เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เค†ँเค– เคธे เคฏเคน เค˜เคŸเคจा เคฆेเค–ी;........ เคฎैंเคจे เค…เคชเคจी เค†ँเค–ों เคฏเคน เค˜เคŸเคจा เคฆेเค–ी। 

เค•ाเคจ เคธे เคธुเคจी เคฌाเคค เคชเคฐ เคตिเคถ्เคฐ्เคตाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค;.......... เค•ाเคจों เคธुเคจी เคฌाเคค เคชเคฐ เคตिเคถ्เคฐ्เคตाเคธ เคจเคนीं เค•เคฐเคจा เคšाเคนिเค 

เคฒเฅœเค•ा เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคชाँเคต เคธे เคšเคฒเคคा เคนै;............. เคฒเฅœเค•ा เค…เคฌ เค…เคชเคจे เคชाँเคตों เคšเคฒเคคा เคนै।



Watch video ๐Ÿ‘‡

เค•ाเคฐเค• เค•िเคธे เค•เคนเคคे เคนैं? เค‰เคธเค•े เคญेเคฆों เค•ो เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ เคธเคนिเคค เคธเคฎเคเค‡เค।



(4)เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• (Dative case):- เคœिเคธเค•े เคฒिเค เค•ोเคˆ เค•्เคฐिเคฏा (เค•ाเคฎ )เค•ी เคœाเคคी เคนै, 

เค‰เคธे เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคœिเคธเค•े เคฒिเค เค•ुเค› เค•िเคฏा เคœाเคฏ เคฏा เคœिเคธเค•ो เค•ुเค› เคฆिเคฏा เคœाเคฏ, เค‡เคธเค•ा เคฌोเคง เค•เคฐाเคจेเคตाเคฒे เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคฐूเคช เค•ो เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै। 

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เค•ो' เค”เคฐ 'เค•े เคฒिเค' เคนै।

เคœैเคธे- เคถिเคท्เคฏ เคจे เค…เคชเคจे เค—ुเคฐु เค•े เคฒिเค เคธเคฌ เค•ुเค› เค•िเคฏा। เค—เคฐीเคฌ เค•ो เคงเคจ เคฆीเคœिเค। 

''เคตเคน เค…เคฐुเคฃ เค•े เคฒिเค เคฎिเค ाเคˆ เคฒाเคฏा।''

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เคฒाเคจे เค•ा เค•ाเคฎ 'เค…เคฐुเคฃ เค•े เคฒिเค' เคนुเค†। เค‡เคธเคฒिเค 'เค…เคฐुเคฃ เค•े เคฒिเค' เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เคนै।

(i)เค•เคฐ्เคฎ เค”เคฐ เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ा เคเค• เคนी เคตिเคญเค•्เคคिเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคนै 'เค•ो', เคชเคฐ เคฆोเคจों เค•े เค…เคฐ्เคฅो เคฎें เค…เคจ्เคคเคฐ เคนै। เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ เค•ा 'เค•ो', 'เค•े เคฒिเค' เค…เคต्เคฏเคฏ เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคฏा เค‰เคธเค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคช्เคฐเคฏुเค•्เคค เคนोเคคा เคนै, เคœเคฌเค•ि เค•เคฐ्เคฎ เค•े 'เค•ो' เค•ा 'เค•े เคฒिเค' เค…เคฐ्เคฅ เคธे เค•ोเคˆ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคจเคนीं เคนै।

เคจीเคšे เคฒिเค–े เคตाเค•्เคฏों เคชเคฐ เคง्เคฏाเคจ เคฆीเคœिเค-

เค•เคฐ्เคฎ- เคนเคฐि เคฎोเคนเคจ เค•ो เคฎाเคฐเคคा เคนै।......... เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ- เคนเคฐि เคฎोเคนเคจ เค•ो เคฐुเคชเคฏे เคฆेเคคा เคนै।

เค•เคฐ्เคฎ- เค‰เคธเค•े เคฒเฅœเค•े เค•ो เคฌुเคฒाเคฏा।.......... เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ- เค‰เคธเคจे เคฒเฅœเค•े เค•ो เคฎिเค ाเค‡เคฏाँ เคฆी।

เค•เคฐ्เคฎ- เคฎाँ เคจे เคฌเคš्เคšे เค•ो เค–ेเคฒเคคे เคฆेเค–ा।....... เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจ- เคฎाँ เคจे เคฌเคš्เคšे เค•ो เค–िเคฒौเคจे เค–เคฐीเคฆे।

(ii) เคธाเคงाเคฐเคฃเคคः เคœिเคธे เค•ुเค› เคฆिเคฏा เคœाเคคा เคนै เคฏा เคœिเคธเค•े เคฒिเค เค•ोเคˆ เค•ाเคฎ เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เคตเคน เคชเคฆ เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจเค•ाเคฐเค• เค•ा เคนोเคคा เคนै। 

เคœैเคธे- เคญूเค–ों เค•ो เค…เคค्เคฐ เคฆेเคจा เคšाเคนिเค เค”เคฐ เคช्เคฏाเคธों เค•ो เคœเคฒ। เค—ुเคฐु เคนी เคถिเคท्เคฏ เค•ो เคœ्เคžाเคจ เคฆेเคคा เคนै।

(iii) 'เค•े เคนिเคค', 'เค•े เคตाเคธ्เคคे', 'เค•े เคจिเคฐ्เคฎिเคค' เค†เคฆि เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏเคตाเคฒे เค…เคต्เคฏเคฏ เคญी เคธเคฎ्เคช्เคฐเคฆाเคจเค•ाเคฐเค• เค•े เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคนै। เคœैเคธे-

เคฐाเคฎ เค•े เคนिเคค เคฒเค•्เคท्เคฎเคฃ เคตเคจ เค—เคฏे เคฅे। 

เคคुเคฒเคธी เค•े เคตाเคธ्เคคे เคนी เคœैเคธे เคฐाเคฎ เคจे เค…เคตเคคाเคฐ เคฒिเคฏा। 

เคฎेเคฐे เคจिเคฐ्เคฎिเคค เคนी เคˆเคถ्เคฐ्เคตเคฐ เค•ी เค•ोเคˆ เค•ृเคชा เคจเคนीं।

(5)เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค•(Ablative case):-เคœिเคธเคธे เค•िเคธी เคตเคธ्เคคु เค•ा เค…เคฒเค— เคนोเคจा เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै,

เค‰เคธे เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคธंเคœ्เคžा เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เค•िเคธी เคตเคธ्เคคु เค•े เค…เคฒเค— เคนोเคจे เค•ा เคญाเคต เคช्เคฐเค•เคŸ เคนोเคคा เคนै, เค‰เคธे 

เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เคธे' เคนै। 

เคœैเคธे- ''เคฆूเคฒ्เคนा เค˜ोเฅœे เคธे เค—िเคฐ เคชเฅœा।''

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें 'เค—िเคฐเคจे' เค•ी เค•्เคฐिเคฏा 'เค˜ोเฅœे เคธे' เคนुเคˆ เค…เคฅเคตा เค—िเคฐเค•เคฐ เคฆूเคฒ्เคนा เค˜ोเฅœे เคธे เค…เคฒเค— เคนो เค—เคฏा। เค‡เคธเคฒिเค 'เค˜ोเฅœे เคธे' เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ाเคฐเค• เคนै।

เคœिเคธ เคถเคฌ्เคฆ เคฎें เค…เคชाเคฆाเคจ เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै, เค‰เคธเคธे เค•िเคธी เคฆूเคธเคฐी เคตเคธ्เคคु เค•े เคชृเคฅเค• เคนोเคจे เค•ा เคฌोเคง เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- 

เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคธे เค—ंเค—ा เคจिเค•เคฒเคคी เคนै। 

เคฎोเคนเคจ เคจे เค˜เฅœे เคธे เคชाเคจी เคขाเคฒा। 

เคฌिเคฒ्เคฒी เค›เคค เคธे เค•ूเคฆ เคชเฅœी 

เคšूเคนा เคฌिเคฒ เคธे เคฌाเคนเคฐ เคจिเค•เคฒा।

เค•เคฐเคฃ เค”เคฐ เค…เคชाเคฆाเคจ เค•े 'เคธे' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฎें เค…เคฐ्เคฅ เค•ा เค…เคจ्เคคเคฐ เค•เคฐเคฃเคตाเคšเค• เค•े เคช्เคฐเคธंเค— เคฎें เคฌเคคाเคฏा เคœा เคšुเค•ा เคนै।


(6)เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ाเคฐเค• (Gentive case):-เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เคธंเคฌเคง เค•ा เคœ्เคžाเคจ เคนो, เค‰เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เค•िเคธी เค…เคจ्เคฏ เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคธाเคฅ เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง เคฏा เคฒเค—ाเคต เคช्เคฐเคคीเคค เคนो, เค‰เคธे เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เค•ा', 'เค•ी', เค”เคฐ 'เค•े' เคนैं। 

เคœैเคธे- ''เคธीเคคा เค•ा เคญाเคˆ เค†เคฏा เคนै।'' 

เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें เค—ीเคคा เคคเคฅा เคญाเคˆ เคฆोเคจों เคถเคฌ्เคฆ เคธंเคœ्เคžा เคนै। เคญाเคˆ เคธे เค—ीเคคा เค•ा เคธंเคฌเคง เคฆिเค–ाเคฏा เค—เคฏा เคนै। เคตเคน เค•िเคธเค•ा เคญाเคˆ เคนै ? เค—ीเคคा เค•ा। เค‡เคธเคฒिเค เค—ीเคคा เค•ा เคธंเคฌเคง เค•ाเคฐเค• เคนै ।

เคฐเคนीเคฎ เค•ा เคฎเค•ाเคจ เค›ोเคŸा เคนै। เคธंเคฌंเคง เค•ा เคฒिंเค—-เคตเคšเคจ เคธंเคฌเคฆ्เคง เคตเคธ्เคคु เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฐเคนीเคฎ เค•ी เค•ोเค เคฐी, เคฐเคนीเคฎ เค•े เคฌेเคŸे। เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เคฎें เคธंเคฌंเคง เคฎें 'เค•ा', 'เค•ी', 'เค•े' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค•ा เคฐूเคช 'เคฐा', 'เคฐी', 'เคฐे' เคฏा 'เคจा', 'เคจी', 'เคจे' เคญी เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฎेเคฐा เคฒเฅœเค•ा, เคฎेเคฐी เคฒเฅœเค•ी, เคฎेเคฐे เคฒเฅœเค•े เคฏा เค…เคชเคจा เคฒเฅœเค•ा, เค…เคชเคจी เคฒเฅœเค•ी, เค…เคชเคจे เคฒเฅœเค•े।

(i) เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ा เคตिเคญเค•्เคคिเคšिเคน्เคจ 'เค•ा' เคนै। เคตเคšเคจ เค”เคฐ เคฒिंเค— เค•े เค…เคจुเคธाเคฐ เค‡เคธเค•ी เคตिเค•ृเคคि 'เค•े' เค”เคฐ 'เค•ी' เคนै। เค‡เคธ เค•ाเคฐเค• เคธे เค…เคงिเค•เคคเคฐ เค•เคฐ्เคคृเคค्เคต, เค•ाเคฐ्เคฏ-เค•ाเคฐเคฃ, เคฎोเคฒ-เคญाเคต, เคชเคฐिเคฎाเคฃ เค‡เคค्เคฏाเคฆि เค•ा เคฌोเคง เคนोเคคा เคนै।

เคœैเคธे-

เค…เคงिเค•เคคเคฐ- เคฐाเคฎ เค•ी เค•िเคคाเคฌ, เคถ्เคฏाเคฎ เค•ा เค˜เคฐ। 

เค•เคฐ्เคคृเคค्เคต- เคช्เคฐेเคฎเคšเคจ्เคฆ्เคฐ เค•े เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เคญाเคฐเคคेเคจ्เคฆु เค•े เคจाเคŸเค•। 

เค•ाเคฐ्เคฏ-เค•เคฐเคฃ- เคšाँเคฆी เค•ी เคฅाเคฒी, เคธोเคจे เค•ा เค—เคนเคจा। 

เคฎोเคฒ-เคญाเคต- เคเค• เคฐुเคชเค เค•ा เคšाเคตเคฒ, เคชाँเคš เคฐुเคชเค เค•ा เค˜ी। 

เคชเคฐिเคฎाเคฃ- เคšाเคฐ เคญเคฐ เค•ा เคนाเคฐ, เคธौ เคฎीเคฒ เค•ी เคฆूเคฐी, เคชाँเคš เคนाเคฅ เค•ी เคฒाเค ी।

เคฆ्เคฐเคท्เคŸเคต्เคฏ- เคฌเคนुเคงा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เค•े เคธ्เคฅाเคจ เคฎें 'เคตाเคฒा' เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคญी เคฒเค—เคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฐाเคฎเคตाเคฒी เค•िเคคाเคฌ, เคถ्เคฏाเคฎเคตाเคฒा เค˜เคฐ, เคช्เคฐेเคฎเคšเคจ्เคฆเคตाเคฒे เค‰เคชเคจ्เคฏाเคธ, เคšाँเคฆीเคตाเคฒी เคฅाเคฒी เค‡เคค्เคฏाเคฆि।

(ii) เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เคฆ्เคตाเคฐा เค•ुเค› เคฎुเคนाเคตเคฐेเคฆाเคฐ เคช्เคฐเคฏोเค— เคญी เคนोเคคे เคนै। เคœैเคธे-

(เค…) เคฆिเคจ เค•े เคฆिเคจ, เคฎเคนीเคจे เค•े เคฎเคนीเคจे, เคนोเคฒी เค•ी เคนोเคฒी, เคฆीเคตाเคฒी เค•ी เคฆीเคตाเคฒी, เคฐाเคค เค•ी เคฐाเคค, เคฆोเคชเคนเคฐ เค•े เคฆोเคชเคนเคฐ เค‡เคค्เคฏाเคฆि। 

(เค†) เค•ाเคจ เค•ा เค•เคš्เคšा, เคฌाเคค เค•ा เคชเค•्เค•ा, เค†ँเค– เค•ा เค…เคจ्เคงा, เค—ाँเค  เค•ा เคชूเคฐा, เคฌाเคค เค•ा เคงเคจी, เคฆिเคฒ เค•ा เคธเคš्เคšा เค‡เคค्เคฏाเคฆि। 

(เค‡) เคตเคน เค…เคฌ เค†เคจे เค•ा เคจเคนीं, เคฎैं เค…เคฌ เคœाเคจे เค•ा เคจเคนीं, เคตเคน เคŸिเค•เคจे เค•ा เคจเคนीं เค‡เคค्เคฏाเคฆि।

(iii) เคฆूเคธเคฐे เค•ाเคฐเค•ों เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคญी เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เคฒเค—เคคी เคนै। เคœैเคธे- เคœเคจ्เคฎ เค•ा เคญिเค–ाเคฐी= เคœเคจ्เคฎ เคธे เคญिเค–ाเคฐी (เค•เคฐเคฃ), เคนिเคฎाเคฒเคฏ เค•ा เคšเฅเคจा= เคนिเคฎाเคฒเคฏ เคชเคฐ เคšเฅเคจा (เค…เคงिเค•เคฐเคฃ)।

(iv) เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคง, เค…เคงिเค•ाเคฐ เค”เคฐ เคฆेเคจे เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें เคฌเคนुเคงा เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคि เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคนเคฐि เค•ो เคฌाเคฒ-เคฌเคš्เคšा เคจเคนीं เคนैं। เคฐाเคฎ เค•े เคฌเคนเคจ เคนुเคˆ เคนै। เคฐाเคœा เค•े เค†ँเค–ें เคจเคนीं เคนोเคคी, เค•ेเคตเคฒ เค•ाเคจ เคนोเคคे เคนैं। เคฐाเคตเคฃ เคจे เคตिเคญीเคทเคฃ เค•े เคฒाเคค เคฎाเคฐी। เคฌ्เคฐाเคน्เคฎเคฃ เค•ो เคฆเค•्เคทिเคฃा เคฆो।

(v) เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เคธเคฎ्เคฌเคจ्เคงเค•ाเคฐเค• เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคฐा-เคฐे-เคฐी เค”เคฐ เคจा-เคจे-เคจी เคนो เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคฎेเคฐा เคฒเฅœเค•ा, เคฎेเคฐी เคฒเฅœเค•ी, เคคुเคฎ्เคนाเคฐा เค˜เคฐ, เคคुเคฎ्เคนाเคฐी เคชเค—เฅœी, เค…เคชเคจा เคญเคฐोเคธा, เค…เคชเคจी เคฐोเคœी।


(7)เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• (Locative case):-เคถเคฌ्เคฆ เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เค•्เคฐिเคฏा เค•े เค†เคงाเคฐ เค•ा เคœ्เคžाเคจ เคนोเคคा เคนै, เค‰เคธे เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें- เค•्เคฐिเคฏा เคฏा เค†เคงाเคฐ เค•ो เคธूเคšिเคค เค•เคฐเคจेเคตाเคฒी เคธंเคœ्เคžा เคฏा เคธเคฐ्เคตเคจाเคฎ เค•े เคธ्เคตเคฐूเคช เค•ो เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เคฎें' เค”เคฐ 'เคชเคฐ' เคนैं। 

เคœैเคธे-

เคฎोเคนเคจ เคฎैเคฆाเคจ เคฎें เค–ेเคฒ เคฐเคนा เคนै। เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें 'เค–ेเคฒเคจे' เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคนो เคฐเคนी เคนै ?

เคฎैเคฆाเคจ เคชเคฐ। เค‡เคธเคฒिเค เคฎैเคฆाเคจ เคชเคฐ เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เคนै।

เคฆूเคธเคฐा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ-''เคฎเคจเคฎोเคนเคจ เค›เคค เคชเคฐ เค–ेเคฒ เคฐเคนा เคนै।'' เค‡เคธ เคตाเค•्เคฏ เคฎें 'เค–ेเคฒเคจे' เค•ी เค•्เคฐिเคฏा เค•िเคธ เคธ्เคฅाเคจ เคชเคฐ เคนो เคฐเคนी เคนै?

'เค›เคค เคชเคฐ' । เค‡เคธเคฒिเค 'เค›เคค เคชเคฐ' เค…เคงिเค•เคฐเคฃ เค•ाเคฐเค• เคนै।

(i) เค•เคญी-เค•เคญी 'เคฎें' เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें 'เคชเคฐ' เค”เคฐ 'เคชเคฐ' เค•े เค…เคฐ्เคฅ เคฎें 'เคฎें' เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। เคœैเคธे- เคคुเคฎ्เคนाเคฐे เค˜เคฐ เคชเคฐ เคšाเคฐ เค†เคฆเคฎी เคนैं=เค˜เคฐ เคฎें। เคฆूเค•ाเคจ เคชเคฐ เค•ोเคˆ เคจเคนीं เคฅा =เคฆूเค•ाเคจ เคฎें। เคจाเคต เคœเคฒ เคฎें เคคैเคฐเคคी เคนै =เคœเคฒ เคชเคฐ।

(ii) เค•เคญी-เค•เคญी เค…เคงिเค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ी เคตिเคญเค•्เคคिเคฏों เค•ा เคฒोเคช เคญी เคนो เคœाเคคा เคนै। เคœैเคธे-

เค‡เคจ เคฆिเคจों เคตเคน เคชเคŸเคจे เคนै।

เคตเคน เคธเคจ्เคง्เคฏा เคธเคฎเคฏ เค—ंเค—ा-เค•िเคจाเคฐे เคœाเคคा เคนै। 

เคตเคน เคฆ्เคตाเคฐ-เคฆ्เคตाเคฐ เคญीเค– เคฎाँเค—เคคा เคšเคฒเคคा เคนै। 

เคœिเคธ เคธเคฎเคฏ เคตเคน เค†เคฏा เคฅा, เค‰เคธ เคธเคฎเคฏ เคฎैं เคจเคนीं เคฅा। 

เค‰เคธ เคœเค—เคน เคเค• เคธเคญा เคนोเคจे เคœा เคฐเคนी เคนै।

(iii) เค•िเคจाเคฐे, เค†เคธเคฐे เค”เคฐ เคฆिเคจों เคœैเคธे เคชเคฆ เคธ्เคตเคฏं เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค…เคงिเค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•े เคนै เค”เคฐ เคฏเคนाँ, เคตเคนाँ, เคธเคฎเคฏ เค†เคฆि เคชเคฆों เค•ा เค…เคฐ्เคฅ เคธเคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เค…เคงिเค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ा เคนै। เค…เคคः เค‡เคจ เคชเคฆों เค•ी เคธ्เคฅिเคคि เคฎें เค…เคงिเค•เคฐเคฃเค•ाเคฐเค• เค•ा เคช्เคฐเคค्เคฏเคฏ เคจเคนीं เคฒเค—เคคा।

(8)เคธंเคฌोเคงเคจ เค•ाเคฐเค•(Vocative case):-เคœिเคจ เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เค•िเคธी เค•ो เคฌुเคฒाเคจे เคฏा เคชुเค•ाเคฐเคจे เคฎें เค•िเคฏा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคธे เคธंเคฌोเคงเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เคฆूเคธเคฐे เคถเคฌ्เคฆों เคฎें-เคธंเคœ्เคžा เค•े เคœिเคธ เคฐूเคช เคธे เค•िเคธी เค•े เคชुเค•ाเคฐเคจे เคฏा เคธंเค•ेเคค เค•เคฐเคจे เค•ा เคญाเคต เคชाเคฏा เคœाเคคा เคนै, เค‰เคธे เคธเคฎ्เคฌोเคงเคจ เค•ाเคฐเค• เค•เคนเคคे เคนै।

เค‡เคธเค•ी เคตिเคญเค•्เคคि 'เค…เคฐे', 'เคนे' เค†เคฆि เคนै। 

เคœैเคธे-

'เคนे เคญเค—เคตाเคจ' เคธे เคชुเค•ाเคฐเคจे เค•ा เคฌोเคง เคนोเคคा เคนै। เคธเคฎ्เคฌोเคงเคจเค•ाเคฐเค• เค•ी เค•ोเคˆ เคตिเคญเค•्เคคि เคจเคนीं เคนोเคคी เคนै। เค‡เคธे เคช्เคฐเค•เคŸ เค•เคฐเคจे เค•े เคฒिเค 'เคนे', 'เค…เคฐे', 'เคฐे' เค†เคฆि เคถเคฌ्เคฆों เค•ा เคช्เคฐเคฏोเค— เคนोเคคा เคนै। 

เคฆूเคธเคฐा เค‰เคฆाเคนเคฐเคฃ-เคนे เคถ्เคฏाเคฎ !เค‡เคงเคฐ เค†เค“ । เค…เคฐे! เคคुเคฎ เค•्เคฏा เค•เคฐ เคฐเคนे เคนो ? เค‰เคชเคฏुเค•्เคค्เคค เคตाเค•्เคฏों เคฎें 'เคนे เคถ्เคฏाเคฎ!, เค…เคฐे!' เคธंเคฌोเคงเคจ เค•ाเคฐเค• เคนै।

No comments:

Post a Comment

thaks for visiting my website

เคเค•ांเค•ी

✍เคคैเคค्เคคिเคฐीเคฏोเคชเคจिเคทเคค्

  ॥ เคคैเคค्เคคिเคฐीเคฏोเคชเคจिเคทเคค् ॥ ॥ เคช्เคฐเคฅเคฎः เคช्เคฐเคถ्เคจः ॥ (เคถीเค•्เคทाเคตเคฒ्เคฒी ॥ เฎคைเฎค்เฎคிเฎฐீเฎฏோเฎชเฎจிเฎทเฎค்เฎคு เฎฎுเฎคเฎฒ் เฎชிเฎฐเฎš்เฎฉเฎฎ் (เฎšீเฎ•்เฎทாเฎตเฎฒ்เฎฒீ) 1. (เฎชเฎ•เฎฒுเฎ•்เฎ•ுเฎฎ் เฎชிเฎฐாเฎฃเฎฉுเฎ•்เฎ•ுเฎฎ் เฎ…เฎคிเฎท்เฎŸ...